Microplastics: 15 tips om ze te voorkomen (en je gezondheid te beschermen)

28 februari 2025

Schrik jij ook telkens als je hoort dat er microplastics in ons lichaam worden gevonden? Eerst in het hart, toen in de placenta en ongeboren kinderen, en recentelijk in de hersenen van demente ouderen, in hoeveelheden vergelijkbaar met een plastic wegwerplepel. Microplastics en nanoplastics zijn overal. Helemaal vermijden is onmogelijk, maar je kunt zelf veel doen om er minder van binnen te krijgen en de natuur te beschermen.

Wat zijn microplastics eigenlijk?

Microplastics zijn kleine plastic deeltjes met een diameter kleiner dan 5 millimeter. Ze ontstaan door de afbraak van groter plastic afval, zoals plastic flessen, zakken en slijtage van autobanden. Ook kunnen ze direct vrijkomen uit verzorgingsproducten, kleding en industriële processen.

En wat zijn dan nanoplastics?

Nanoplastics zijn nog kleiner en zijn met het blote oog niet meer te zien: Ze zijn kleiner dan 100 nanometer (nm). Ter vergelijking: een nanometer is een miljardste van een meter. Nanoplastics ontstaan als microplastics verder afbreken en ook ontstaan ze in industriële processen, bijvoorbeeld bij het maken van plastic, verf of verzorgingsproducten. In de rest van dit blog zal ik vooral microplastics benoemen, maar overal waar je microplastics leest, kun je ook nanoplastics lezen.

Hoe ontstaan microplastics?

Microplastics komen vrij op verschillende manieren:

Afbraak van groter plastic: door blootstelling aan zonlicht, wind en golven breekt plastic af in steeds kleinere deeltjes.
Vrijkomen bij gebruik: microplastics komen vrij bij het wassen van synthetische kleding, het rijden van auto's (bandenslijtage) en het gebruik van verzorgingsproducten. Wanneer jij doucht bijvoorbeeld, dan komt alles wat op jouw huid zat via het rioolwater in de natuur.
Industriële processen: microplastics worden ook geproduceerd voor gebruik in schuurmiddelen, cosmetica, verf en nog veel meer producten waar je niet aan zou denken.

Waar zitten veel microplastics in?

Microplastics zijn te vinden in:

Water: kraanwater en zeewater, maar wist je dat er nog de meeste microplastics in mineraalwater in plastic flessen zit? De fles geeft namelijk microplastics of eigenlijk nanoplastics af aan het water.
Voedsel: vis, schaaldieren, zout, honing en meer
Lucht: stofdeeltjes in huis bijvoorbeeld van je kleding, tapijt en gordijnen als die van synthetische materialen zijn gemaakt. Maar helaas ook in de buitenlucht zullen ze voorkomen.
Verzorgingsproducten: tandpasta, shampoo, scrubs, maar ook crèmes.
Synthetische kleding: van onder andere polyester, acryl, nylon, PU-leer.

Eigenlijk in best veel dingen dus. Nu snap je dat er bijna geen ontkomen aan is. Met autorijden, stofzuigen, het gebruik van verzorgingsproducten en het dragen van synthetische kleding (wat er enorm veel is), draag je al snel bij aan de verspreiding van microplastics. Maar zijn microplastics nu zo erg?

Waarom zijn microplastics schadelijk?

Microplastics kunnen schadelijk zijn voor zowel het milieu als voor je lichaam en je gezondheid:

Milieu
Dieren kunnen microplastics aanzien voor voedsel, waardoor ze verstikken of vergiftigd raken. Er worden al veel vissen, vogels en walvissen gevonden met een bizarre hoeveelheid plastics in hun maag. Microplastics kunnen ook schadelijke stoffen afgeven aan het milieu.

Je lichaam en gezondheid
Microplastics kunnen in ons lichaam terechtkomen via voedsel, water en lucht. Onderzoek naar de langetermijneffecten is nog gaande, maar er zijn zorgen over ontstekingen, schade aan organen en verstoring van het hormoonsysteem door chemische stoffen als weekmakers en vlamvertragers. Er is bezorgdheid dat ze kunnen doordringen in organen en weefsels, met onbekende gevolgen.

Juist omdat we niet zeker weten wat het effect is op ons lichaam, maar wel vermoedens hebben dat het niet goed kan zijn, ben ik ervoor om te zorgen dat er minder microplastics komen. Bovendien is al bewezen dat het dieren geen goed doet als ze een maag vol plastic hebben. Daarom inspireer ik je graag om ook aan de slag te gaan om microplastics te voorkomen.

Hoe kun je microplastics voorkomen?

Hier zijn 15 tips om microplastics te vermijden:

Vermijd eten en drinken in plastic verpakkingen
Heb je er wel eens over nagedacht dat veel wat je eet in aanraking is geweest met plastic? Neem bijvoorbeeld boter uit een kuipje of een spread voor op brood: met je mes schraap je het laatste beetje uit het bakje en neemt daardoor ongemerkt wat plastic mee. Een keertje is niet erg, maar dag in dat uit kan dat best oplopen. Kies voor onverpakt eten of verpakkingen van glas of karton. Drink kraanwater in plaats van flessenwater.
Let op: bij blik zit aan de binnenkant ook altijd een laagje plastic omdat je eten niet direct in contact mag staan met het aluminium of staal.
Gebruik een houten snijplank
Heb jij nog zo’n plastic snijplank? Ik zou ‘m snel wegdoen. Zie je al die groeven van het snijden in de plank? Grote kans dat die plasticdeeltjes in jouw eten zijn gekomen. Mmmm. Het beste kies je voor een houten snijplank. Er zijn ook glazen snijplanken, die zijn ook hygiënisch, maar daar wordt je mes wel sneller van bot.
Gebruik een theezeef
Wil je helemaal geen risico’s nemen? Gebruik dan een theezeef. Ik heb minder goede ervaringen met thee eieren en knijpers, maar zo’n zeefje dat je in je glas laat hangen, werkt enorm goed en is ook makkelijk in gebruik. Ze kunnen zo in de vaatwasser.
Vermijd zeker de theezakjes van nylon en pet (vaak zijn dit van die piramidezakjes). Maar ook reguliere theezakjes kunnen door lijm en samenstelling microplastics bevatten. Kijk bij biologische merken goed op de verpakking of er geen lijm is gebruikt en vraag desnoods bij de klantenservice of er plastic is verwerkt in theezakjes van jouw merk.
Glitter is litter
Vermijd producten met glitters (kleding, slijm, lijm, verjaardagskaarten, knutselspullen) en gooi glitterafval bij het restafval. Veeg het bijvoorbeeld op met een keukenpapier in plaats van met een vaatdoekje dat je onder de kraan afspoelt. Per 15 oktober 2023 is de verkoop van glitters van plastic overigens verboden, biologisch afbreekbare versies mogen nog wel worden verkocht.
Rijd zo min mogelijk auto
Kies voor de fiets of het openbaar vervoer om bandenslijtage te verminderen. Tip: wil je meer weten over auto minderen of je (2e) auto weg te doen? Lees dan mijn e-gids: Leven zonder auto: hoe dan!?
Neem geen kunstgras
Als dat slijt, komen al die deeltjes in de natuur. Kies voor natuurgras of andere bodembedekking.
Ga voor een microplasticvrije badkamer
In sommige tandpasta’s, shampoos, bodylotion zitten microplastics. En in mascara schijnen zelfs pfas te zitten. Stap over op verzorgingsproducten zonder microplastics. Gebruik bijvoorbeeld een shampoo bar of tandpasta tabletten. Controleer de ingrediënten of gebruik de app Beat the Microbead.
Gebruik natuurlijke sponzen en borstels
Vervang plastic schuursponsjes en afwasborstels door natuurlijke alternatieven.
Kook met gietijzeren of roestvrijstalen pannen
Vermijd pannen met een anti-aanbaklaag. Lees meer over pfasvrij koken in mijn blog.
Maak je eigen schoonmaakmiddelen
Maak je eigen schoonmaakmiddelen met natuurlijke ingrediënten zoals azijn, baking soda en citroensap.
Was synthetische kleding minder vaak en op lage temperaturen
Op lagere temperaturen komen er minder microplastics vrij. Je kunt ook een Guppyfriend waszak gebruiken of een microplastic filter installeren om microplastics op te vangen. En natuurlijk is het nog beter om vooral kleding van natuurlijke materialen zoals katoen, linnen en wol te dragen.
Ruim zwerfafval op
Zodat het niet verder kan afbreken in de natuur.
Gebruik een herbruikbare waterfles en koffiebeker
Kies voor een glazen of rvs versie, zodat je zelf via je beker geen extra plastics binnenkrijgt. Glas heeft overigens veel minder impact dan rvs vanwege het productieproces.
Kies voor meubels en gordijnen van natuurlijke materialen
Meubels, tapijt en gordijnen slijten ook en die microplastics dwarrelen lekker rond in je huis, zodat jij ze inademt. Kiezen voor natuurlijke materialen helpt je om de lucht in jouw casa microplasticvrij te houden. Ook de knuffels van je kinderen zijn trouwens microplastic bommetjes. Helaas heb ik de strijd tegen de knuffels verloren.
Ga voor plasticvrije (kerst)decoratie
Vermijd nepsneeuw, oase en glitter tijdens de feestdagen.

Met deze tips kom je een heel eind in het vermijden van microplastics en nanoplastics. Help je mee om onze aarde en jouw eigen lichaam weer op te schonen? Dank je wel!