Bakken in een PFAS-vrije pan? Welke duurzame pannen zonder schadelijke teflon of PFAS kies je wél?

Anti-aanbakpannen zijn de afgelopen jaren steeds populairder geworden vanwege hun gemakkelijke reiniging en het voorkomen van voedsel dat aan de pan blijft plakken. Echter, deze pannen worden vaak behandeld met schadelijk PFAS, chemische stoffen die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid en milieu. Nu het gebruik van PFAS steeds meer in opspraak is en de gevolgen bekender worden, wil jij misschien ook voor duurzaam en gezond kiezen. Maar welke pannen gebruik je dan wél als je niet wilt dat je eten aanbakt? In dit blog lees je de alternatieven voor anti-aanbakpannen, maar dan zonder PFAS.

Waarom je wilt koken en bakken in een pan zonder PFAS

PFAS is de afkorting voor poly- en perfluoralkylstoffen en is een verzamelnaam voor duizenden chemische stoffen met handige water-, vet- en vuilafstotende eigenschappen. Hoe handig die eigenschappen ook zijn, de stoffen zijn schadelijk voor de gezondheid en het milieu. Ze breken niet af in de natuur en ook niet in ons lichaam en kunnen kanker veroorzaken. PFAS zijn momenteel veel in het nieuws omdat steeds bekender wordt hoe schadelijk, maar ook wijdverspreid het probleem is. Omdat PFAS niet afbreken, kun je je voorstellen dat dit enorme gevolgen heeft voor het milieu en onze gezondheid. Zo worden jonge moeders in Dordrecht afgeraden om borstvoeding te geven omdat ze in de nabijheid van de fabriek wonen waar PFAS worden gemaakt.

In actie komen door geen producten met PFAS meer te kopen

PFAS zitten in enorm veel producten. Anti-aanbakpannen zijn slechts 1 artikel uit het enorme assortiment. De anti-aanbaklaag is vaak beter bekend als teflon. Maar denk ook eens aan waterafstotende kleding, cosmetica, tosti-ijzers en voedselverpakkingen. Ook zijn er tal van industriële toepassingen. Natuurlijk moeten de fabrieken die producten met PFAS maken aan banden worden gelegd en moet er regelgeving komen. Gelukkig worden daarin stappen ondernomen en wordt er momenteel door de Europese Commissie gewerkt aan een verbod op PFAS.

Maar vergeet niet dat je altijd zelf met je portemonnee kunt kiezen. Door geen producten met PFAS meer te kopen. Zo gaat jouw geld niet meer naar de makers van PFAS, waardoor de vraag naar deze producten afneemt en het minder rendabel wordt om ze te maken. Bovendien, en wat pannen betreft, is het beter voor je eigen gezondheid om te koken en bakken zonder PFAS. Ondanks dat wij niet graag weggooien nieuw kopen, zijn we wat pannen betreft echt overgestapt en hebben we alle PFAS pannen (ok, behalve de poffertjespan die 3x per jaar wordt gebruikt en het tosti-ijzer), de deur uitgedaan.

Het verschil tussen PFAS en PFOA

Als je op zoek gaat naar een anti-aanbakpan zonder PFAS, dan kom je nogal eens de term PFOA-vrij tegen. Nu wil dit helaas niet zeggen dat er geen PFAS in zitten. PFOA (perfluoroctaanzuur) is een van de stoffen die onder de noemer PFAS vallen en al jaren verboden. Als er geen PFOA inzit, dan wil dat dus nog niet zeggen dat er geen andere PFAS inzitten. Bovendien is het gek om iets te benoemen wat al jaren verboden is. Maar hoe weet je dan echt of er wel of geen PFAS in zijn verwerkt?

Wat zijn goede pannen zonder schadelijke PFAS?

Volgens dit artikel van Radar is een goede stelregel: “als er niet duidelijk staat uitgelegd wat het materiaal is, is de kans groot dat het toch om PFAS gaat.” Ok, maar helaas staat er op een nieuwe pan vaak niet duidelijk waar het materiaal gemaakt van is. Dus dat wordt of doorvragen of voor zeker gaan. Wil je voor zeker gaan dan heb je grofweg 3 opties: gietijzer, rvs en keramisch. Straks bespreek ik ze alle drie. Maar eerst nog iets anders:

Waarom hebben we eigenlijk pannen met een anti-aanbaklaag nodig?

De reden dat jij en ik anti-aanbakpannen hebben of hadden, is waarschijnlijk omdat we niet beter weten, uit de overlevering van onze ouders. Of doordat we 1x een pan hadden geprobeerd zonder teflon, waarbij alles verschrikkelijk aankoekte. Anti-aanbak is handig en je hoeft minder vet te gebruiken. En minder vet is beter, althans, dat werd jarenlang verkondigd. Ok, daar komen ook veel mensen weer op terug. Uiteraard heb ik ook ervaringen met pannen die aanbakten, dus ik had daar ook een soort vrees voor. Als uit een Antikal spotje zag ik mezelf al verprutste gerechten opdienen aan mijn gezin en vervolgens boenen op pannen volgekoekt met aanbrandsel. De horror. We denken dat we die pannen met teflon nodig hebben, omdat we gewoon niet meer weten hoe we kunnen bakken zonder die laag. We zijn ingedut. Maar goed nieuws dus, er zijn opties en die zijn echt goed te doen.

Gietijzeren pannen als PFAS-vrij alternatief

Mijn eerste kennismaking met een gietijzeren pan was in het pittoreske dorpje Orvelte. Daar werd mij het gemak waarmee je met een gietijzeren pan pannenkoeken kon bakken deskundig gedemonstreerd en omdat wij nog geen goede pannenkoekenpan hadden, gingen we overstag en kochten zo’n kostbare pan van De Buyer. Nooit spijt van gehad, want na 15 jaar hebben we ‘m nog steeds en hij doet z’n ding. Kun je van een Tefal pan niet zeggen.

Bij een gietijzeren pan ontstaat een natuurlijke anti-aanbaklaag doordat je ‘m eerst laat inbranden. Dat doe je op hoge temperaturen met olie (check de handleiding voor gebruik). Een gietijzeren pan moet je niet afwassen met afwasmiddel, alleen met water afspoelen. Mag dan ook niet in de vaatwasser. Hij ziet na verloop van tijd wat zwart, maar dat hoort erbij. Mocht er toch een keer wat aanbranden, wat niet snel gebeurt, dan kun je deze pan ook makkelijk schoonkrijgen door ‘m in water te laten weken. Je kunt de pan ook te lijf met een staalspons, je hoeft immers niet bang te zijn voor krassen in je schadelijke anti-aanbaklaag. Ook geschikt voor inductie. Er zijn koekenpannen van gietijzer, maar ook braadpannen en wokken. Gietijzeren pannen zijn er onder andere van DeBuyer en STAUB (hoewel je deze niet moet inbranden in verband met een laag van emaille.

Roestvrij stalen pannen: duurzaam en gemakkelijker in gebruik dan ik dacht

Voor mijn verjaardag kreeg ik een rvs-hapjespan van Demeyere, nadat mijn schoonouders de aflevering over PFAS hadden gekeken, waren zij overgestapt op deze pan en ze raadden ons deze ook aan. Natuurlijk wilde ik dit ook proberen. Liefst krijg ik trouwens geen nieuwe dingen voor m’n verjaardag, maar dit zou wel een item zijn dat m’n hele leven meegaat, dus vooruit. Inmiddels is deze pan niet meer weg te denken uit onze keuken. Hij is ideaal voor eenpansgerechten en pastasauzen, maar ook voor het bakken van (vega)burgers. De versie die ik heb is voor pannenkoeken iets te hoog, daar gebruik ik de gietijzeren pan voor.

Het viel me alles mee dat het ook mij lukte om de boel niet te laten aanbakken in deze pan. Daar is namelijk een trucje voor (had ik dat maar eerder geweten). Ten eerste hebben goede rvs-pannen een dikke bodem. Bij Demeyere is daar goed over nagedacht en zorgt de bodem voor een optimale warmteverdeling. Je laat zo’n pan eerst goed heet worden met een olie of boter erin. Daarna draai je het “gas” terug en kun je bakken. Het vet werkt als een anti-aanbaklaag en je hebt echt niet superveel nodig. Daarnaast is er zelfs de mogelijkheid om zonder boter of olie te bakken, dat vergt net weer een andere werkwijze.

Rvs-pannen kunnen gewoon in de vaatwasser. Mocht er toch een keer iets wat zijn aangekoekt, dan maak je ze gemakkelijk schoon door ze eerst te weken in water. Het vuil laat dan vaak al gemakkelijk los en doet het dat niet, dan kun je met een natuurlijke of zelfs stalen schuurspons het vuil weghalen. Hier hoef je ook niet bang te zijn voor de anti-aanbaklaag. Ook roestvrij stalen pannen zijn geschikt voor alle hittebronnen, zoals inductie en gas én ze gaan een leven lang mee.

Rvs-pannen zijn er van vele verschillende merken. In dit artikel ga ik dieper in op de werking van rvs-pannen en deel ik mijn ervaringen met de rvs-pannen van Demeyere.

Pannen met een keramische anti-aanbaklaag

Wil je toch liever een pan met een anti-aanbaklaag, kies dan voor een keramische laag. Dit is een anti aanbaklaag zonder schadelijke PFAS. Bekendere pannenmerken met keramische anti-aanbaklagen zijn GreenPan en Demeyere. Zelf heb ik ook een aantal pannen (gehad) van GreenPan, zoals 2 koekenpannen en 1 hapjespan. Ik ben hier erg tevreden over en vind dat ze lang meegaan. De keramische laag is wel aan slijtage onderhevig, dus een pan met keramische laag gaat minder lang mee dan een gietijzeren of rvs pan. Uit eigen ervaring: koop het liefst een pan met gladde bodem, zonder ribbels, dan slijt de laag minder snel. Maar een keramische is wel duurzamer én gezonder dan een pan met een anti-aanbaklaag van PFAS.

Keramische anti-aanbakpannen zijn er van vele verschillende merken. In dit artikel lees je de voor-en nadelen van pannen met een keramische anti-aanbaklaag en deel ik mijn ervaringen met de keramische pannen van Demeyere.

Welke pannen gebruiken wij?

Voor het standaard kookwerk gebruiken wij al 20 jaar rvs-pannen, daarnaast gebruiken we sinds onze switch naar PFAS-vrij dankbaar een koekenpan, pannenkoekenpan en hapjespan van rvs van Demeyere. Daarnaast gebruiken we een gietijzeren pan van De Buyer voor de pannenkoeken. En we hebben anti-aanbakpannetjes van Greenpan en Demeyere. We gebruiken echter de rvs-pannen het meeste. En helaas: we hebben toch nog een teflon poffertjespan. Mocht ik een tweedehands gietijzeren versie vinden, dan ga ik ook die vervangen. De pannen met PFAS die we nog wel hadden, hebben we weggedaan.

Wat ga jij doen? Stap je ook over op PFAS-vrij?

Tip: vraag of geef een PFAS-vrije pan voor een verjaardag, Sinterklaas of Kerst als cadeau. Bijvoorbeeld van Demeyere waar je via de Groene Helden Academie tijdelijk gebruik kunt maken van een mooie korting van 10% op alle niet-afgeprijsde artikelen.

Meer info over PFAS: 

Artikel van Radar over het herkennen van een pan met PFAS
Informatie over PFAS vanuit het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
Keuringsdienst van Waarde - aflevering over Pannen (maart 2021)

Goed om te weten: dit artikel bevat affiliate links. Als je via zo'n link een product aanschaft, krijg ik een kleine commissie en dit helpt mij de Groene Helden Academie draaiende houden. Jij betaalt in elk geval niets extra.