Duurzame cadeaus: taboe of trend?

Petra van Kleef
18 november 2020

Met deze post wil ik graag een taboe doorbreken. Het grote “een cadeau moet altijd nieuw én tastbaar zijn” taboe. Helemaal actueel lijkt me, nu Sinterklaas weer in het land is en Kerst voor de deur staat (oh, en bij mijn nog zo’n 6 verjaardagen uit de familie). Gelukkig wordt het taboe steeds minder en zijn duurzame cadeaus sterk in opkomst. Ik wil je in dit blog vertellen waarom het zo belangrijk is om over te stappen op duurzame cadeaus, de cadeaugeefcultuur aan de tand voelen, en de taboes bespreken als het gaat om tweedehands cadeaus. Uiteraard inspireer ik je gelijk over hoe jij duurzaam kunt geven. Veel leesplezier!

(Voor m’n trouwe volgers: de basis voor dit blog schreef ik al in 2019, maar ik heb het in november 2020 afgestoft en geactualiseerd!)



Misplaatste cadeaus



Jaarlijks wordt er voor bakken met geld aan cadeaus voor de feestdagen besteld bij online winkels en een enorm groot deel daarvan wordt ook weer retour gezonden. Een enorme waste aan heen en weer geschuif van geld en goederen (lees: CO2 uitstoot). Het gaat vooral om cadeaus die met de beste bedoelingen zijn gekocht, maar die bij de ontvangers toch niet in de smaak vielen. Want tegenwoordig hebben we geen geduld meer, dus kopen we dingen gelijk als we daar behoefte aan hebben. En hebben we dus nog weinig te vragen voor heerlijk avondje met de (schoon)familie. En dan krijg je dus veel van die goedbedoelde, maar voor jou nutteloze cadeaus. Waarmee die neef wel laat zien hoe gul en attent hij is, maar ook gelijk dat hij je totaal niet kent door te denken dat jij wel blij zou worden van een kookboek voor uitgebreide 7-gangendiners.



Retourneren teveel moeite



Daarbij komt ook nog dat velen van ons in Nederland het zo goed hebben en tegelijkertijd zo druk zijn dat we de ongewenste cadeaus niet eens terugsturen (of we durfden niet te zeggen dat we er niet op zaten te wachten en durfden het bonnetje niet te vragen). En dan ligt het dus te te verstoffen in de kast en wie weet verdwijnt het uiteindelijk wel in de prullenbak. Wist je dat spullen op 1 staan in de Verborgen Impact Top 10 (De Verborgen Impact, Babette Porcelijn 2017)? O, en met dat retourneren is ook nogal wat aan de hand: kijk maar eens de aflevering Op volle retouren van Tegenlicht.





Cadeau-geef-circus



Hoe dan ook, het hele idee van oprechte aandacht en je vrienden en familie verrassen met een met aandacht uitgezocht cadeau tijdens de feestdagen is de laatste jaren nogal doorgeschoten richting een groot cadeau-geef-circus. Geven om het geven. Waarbij niemand erover na lijkt te denken of dit concept z’n langste tijd niet heeft gehad. Waarom doen we dit eigenlijk nog: dat in overvloed bestellen om maar iets te geven en gul en attent over te komen, terwijl je dit doet vanuit je luie stoel en gewoon iets kiest uit de Top 25 beste cadeaus (en wie bepaalt die Top 25 eigenlijk?). Dus met moeite doen voor een ander heeft het niets te maken. Worden we hier nou met z’n allen gelukkiger van?



Cadeaucultuur: op naar nieuwe tradities



Volgens mij gaat het allemaal om de traditie, de ongeschreven geefregels, die we nog steeds handhaven tijdens feestdagen en verjaardagen als het om cadeaus geven en attent zijn gaat. En juist met die regels ben ik aan het experimenteren. Want het moet toch anders kunnen? Moet je in alle gevallen überhaupt wel een cadeau kopen? En als je dat doet, moet dat dan per se een nieuw cadeau zijn? En moet het altijd een ding zijn, iets tastbaars?



Experimenteren met duurzame cadeaus



Eerst gaven we alleen elkaar en onze kinderen 2e hands spullen en belevenissen. Maar ik ben steeds meer aan het experimenteren om anderen ook alternatieve duurzame cadeaus te geven. Met als doel om onnodig nieuwe productie tegen te gaan. Spullen staan immers op 1 in de Verborgen Impact top 10 (De verborgen impact, Babette Porcelijn 2017). Veel van onze vrienden en familie hebben het goed, dus die weten vaak niets te vragen. Ok, als ze dat wel weten dan wil ik best iets nieuws kopen wat ze echt graag willen (mits het geen totale onduurzame onzin is of mega verpakt, daar doe ik dan toch niet aan mee), hoewel ik zoveel mogelijk probeer om een duurzaam cadeau uit onderstaand lijstje te geven. Maar het gaat mij dus vooral om het geven van zomaar een (lui) besteld nieuw cadeau als mensen zelf niets te wensen hebben.



Gaat het wel om de cadeaus?



Als ik naar mezelf kijk: soms weet ik voor m’n verjaardag ook nog wel nieuwe dingen te vragen, bijvoorbeeld nieuwe zero waste gadgets of nuttige artikelen. Maar ik ben eigenlijk het meest blij met een belevenis, iets lekkers of een met aandacht uitgekozen cadeau dat bij me past. En zeg nou zelf: met je verjaardag gaat het toch ook niet om de cadeaus, maar meer om het feit dat je er met vrienden en familie een mooi feest van maakt?



Maar goed: wat geef je nou aan iemand die geen verlanglijstje heeft en waarbij ‘niks’ geven (nog) geen sociaal verantwoorde optie is?



Een paar duurzamere cadeausuggesties:



1. Een (duurzame) belevenis 



Weet iemand niks te vragen, maar is het een fijne persoon om mee uit te hangen? Geef diegene dan een belevenis; een uitje samen met jou (of met iemand anders mag natuurlijk ook). Vaak beleef je meer plezier aan een leuke avond waarbij jij trakteert. Dan heb je tenminste nog quality time samen. Denk bijvoorbeeld aan een bioscoopje, etentje, saunabezoek, massage, theaterbezoek of een duurzame workshop. Kies dan wel voor een cadeaukaart die niet van plastic is. Of beter nog: maak er zelf 1! En kies een uitje dat an sich ook duurzaam is. Denk ook aan het vervoer. Ga liever met de fiets of met het ov.





 2. Zelfgemaakte tegoedbon



Of…wat is er leuker dan een ouderwetse zelfgemaakte tegoedbon voor 10 x afwassen of je gras maaien? In deze drukke tijden ben je misschien nog wel blijer als die handige vriend je helpt met een kast of het plakken van je fietsband. Of verras je partner met … vul zelf maar in…..





3. Tweedehands cadeau



Maar geef je liever geen belevenis (wil je niet met diegene op pad, hahaha!), dan kun je ook kiezen voor een 2e hands of vintage cadeau. Bijvoorbeeld bij de kringloop of rommelmarkt vandaan. Maar je kunt ook iets geven wat jij niet meer gebruikt zoals een goed boek. Bij kinderen is dat sowieso geen probleem heb ik ervaren.



2ehands kinderspeelgoed

Sinds de kids er zijn en helemaal sinds we onze missie startten, gaan we al bewuster om met cadeaus geven. Voor kinderverjaardagen of 5 december krijgen onze kids dikwijls een mooie set speelgoed (Lego, Chuggington, o.i.d.) die we via Marktplaats of op de rommelmarkt hebben gescoord. Het maakt hen echt niet uit of het in een nieuwe doos zit of überhaupt hoe het is verpakt: het moet zo snel mogelijk de verpakking uit zodat ermee gespeeld kan worden. Ik heb ze er nog nooit over gehoord dat iets niet nieuw was (misschien zijn ze niet anders gewend).



Niet schraal, maar bewust

Ok, de voorwaarde is natuurlijk dat het wel schoon en heel moet zijn. Ook kleinere cadeaus zoals boekjes, schoencadeaus en vakantiecadeaus zijn vaak 2e of 3e hands. En dat is niet omdat we het geld niet hebben om nieuw te kopen. Maar omdat het gewoon niet nodig is. Er is echt genoeg beschikbaar, helemaal als je op Marktplaats kijkt. En bijkomend voordeel is ook dat je voor het budget dat je te besteden hebt, lekker veel kunt kopen. Vaak 2 of 3x zoveel zelfs en daar hoor je kinderen al helemaal niet over klagen.



Dobbelspel met 2ehands cadeaus 

Met m’n schoonouders speelden we al jaren geleden het Sint dobbelspel met spullen die we zelf niet meer nodig hadden. Anders kochten we allemaal 4 cadeaus van 5 euro. Met als gevolg allemaal troep waar we niet op zaten te wachten. We hebben erg gelachen om de enorme vissenkom die mijn schoonouders in de strijd hadden gegooid. Gelukkig hadden wij die niet ‘gewonnen’ en ging hij alsnog naar de kringloop. Maar wat ik wil zeggen: het gaat om het spel en niet om de knikkers. En wie weet wordt iemand wel heel blij van de door jou afgedankte theepot.



4. Een zelfgemaakt cadeau 



Voor m’n verjaardag kreeg ik van een vriendin een zelfgemaakte saunahanddoek. Dat vind ik supercool. Daar zit aandacht en liefde in (hoop ik :)). Maar je kunt ook een zelfgemaakte taart geven of een schilderij. Benut je talenten!





5. Een donatie



Er zijn tal van mogelijkheden om iemand een donatie cadeau te doen aan een goed doel. Denk aan het adopteren van een geit of koe. Of een bon van Niks van Greenpeace.



6. Een duurzaam cadeau



Tegenwoordig zijn er superleuke zero waste cadeaus. Zo raken shampoo bars steeds meer in trek en wordt scheren met een mooie ouderwetse safety razor ook een trend. Of mooie geupcyclede glazen van Rebottled. Met zulke cadeaus ben je én duurzaam bezig en helemaal trendy.



7. Niets



Je kunt ook niets geven. Niels en zijn vriendengroep geven elkaar al jaren niks meer op hun verjaardagen. Afgesproken deal, lekker makkelijk.

Complete lijst met inspiratie voor duurzame cadeaus



Het nieuwe normaal qua cadeaus geven



Genoeg alternatieven zou je zeggen. Dus daar ligt het zeker niet aan. Maar waar ik nog wel mee zit is het volgende: wat vinden volwassenen ervan dat zijzelf of hun kinderen 2ehands of zelfgemaakte cadeaus krijgen? Of een bon van Greenpeace van Niks. Ik wil er lak aan hebben. En dat lukt elk jaar steeds beter. Maar het blijft makkelijker gezegd dan gedaan. Het voelt nog niet sociaal geaccepteerd, hoewel duurzame cadeaus steeds meer voet aan de grond krijgen. Ik denk vooral dat het ermee te maken heeft dat ons cadeaugeefgedrag een gewoonte is geworden en dat je, als je het anders aanpakt, al snel de ogen op je gericht hebt. Gelukkig komt daar wel meer beweging in: door het coronavirus schudden meer gewoontes op hun grondvesten en de klimaatcrisis krijgt ook steeds meer aandacht. Het wordt steeds duidelijker dat we systemen anders moeten gaan inrichten en dat is wat mij betreft ook onze cadeaugeefcultuur.

De waarde voor de ontvanger

Net als veel andere dingen zou je de waarde van een cadeau niet moeten meten aan het bedrag wat ervoor is uitgegeven, maar de waarde die het voor die persoon heeft en de minimale impact op de planeet. Net als dat niet de economische groei zou moeten tellen, maar het welzijn van mensen. Dan maakt het ook niet meer uit wat iets gekost heeft. Ok, de belevenissen die we geven zijn vaak gul, want uitjes zijn ook niet goedkoop. Maar soms kies ik dus ook voor een boek dat ik zelf heb gelezen, zelfgemaakte deo of een paar gelezen tijdschriften of een mooie schat bij de kringloop vandaan. En dat hoeft niet de wereld te kosten. En dat voelt nu nog schraal, maar dat ga ik echt proberen los te laten.





Ongemakkelijk groeiproces



Het is echt een groeiproces. Ik vind het nog steeds superspannend en ben er ook nog mee aan het experimenteren. Met m’n eigen taboegevoel, maar ook aan het kijken naar de reacties van anderen. Straks vind ik het waarschijnlijk heel normaal om alleen maar alternatieve cadeaus te geven en/of heb ik er gewoon lak aan wat anderen vinden. Net als met de eerste keren dat ik brood haalde in m’n eigen broodzak.





Maak het bespreekbaar



Ik zou dus vooral zeggen: bestel niet op de automatische piloot je cadeaus bij de mainstream online winkels. Probeer eens een alternatief en nog beter: maak het bespreekbaar binnen je familie en vriendengroep. Vraag eens naar hoe zij hier tegenover staan. En anders: geef met oprechte aandacht voor de ontvanger en denk in deze tijden van grote welvaart misschien eens: less is more!



Wat vind jij?



En ik ben wel benieuwd: wat vind jij nou van deze kwestie? Geef jij altijd nieuw? En zou je het prima vinden om 2e hands te krijgen? Of liever een belevenis?